همایش بین المللی مخطوطات مشرق زمین
انگلیسی‌ها در نجف نسخه‌های خطی تراث شیعه را خریداری می‌کردند/بازتاب خبری
بازتاب خبر پیش همایش مخطوطات موزۀ ملک در سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
در لینک ذیل
متن کامل خبر
به گزارش ستاد خبری سی‌اُمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی، همایش «فهرست‌نگاری پویا و مستمر نسخه‌های خطی؛ در سه کتابخانه و مرکز فرهنگی بزرگ کشور» و آیین تجلیل از مدیران کتابخانه‌های آیت‌الله مرعشی، آستان قدس رضوی و مرکز احیای میراث اسلامی (مجمع ذخایر اسلامی)، چهارشنبه (۲۵ آبان‌ماه ۱۴۰۱) در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد.
در این همایش محمدرضا رضوان‌طلب؛ رئیس کتابخانه و موزه ملی ملک، محمدحسین ظریفیان یگانه؛ مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی حیدری یساولی؛ دبیر علمی همایش مشرق زمین، سید محمود مرعشی نجفی؛ متولی و رئیس کتابخانه آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی و سید احمد حسینی اشکوری؛ فهرست‌نگار نسخه‌های خطی، تراجم‌نگار و موسس مرکز احیای میراث اسلامی به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.
مرکز احیای میراث اسلامی نسخه‌های خطی را بدون تشریفات در اختیار محققان قرار می‌دهد
در بخش ابتدایی این همایش، سید احمد حسین اشکوری گفت: انگیزه تأسیس مرکز اسلامی بر این بوده که نسخه‌های خطی را که در دسترس نیست، بدون هیچ تشریفاتی در اختیار محققان و پژوهشگران قرار دهد. ما در این راستا اولویت را بر عکس گرفتن از کتابخانه‌های شخصی و شبهه شخصی قرار دادیم و تا امروز حدود بیش از ۲۰۰ هزار نسخه عکس از کشورهای مختلف و ایران گرفته شده و مقرر شد نسخه‌های خطی دیگری را هم خریداری کنیم.
موسس مرکز احیای میراث اسلامی، افزود: در مدت ۲۰ سال، ۱۲ هزار نسخه خطی برای مرکز خریداری شده است. بر این اساس ۱۶ جلد فهرست نوشتم و جلد هفدهم آن به‌زودی به پایان می‌رسد.
کتابخانه آیت‌الله مرعشی، نخستین کتابخانه جهان از لحاظ نسخه خطی شیعه
در ادامه سید محمود مرعشی نجفی بیان کرد: زمانی که مرحوم والد ما، در نجف اشرف مشغول بودند، یک روز گذرشان به بازار رسید و دیدند فردی به نام کاظم دلاک به نمایندگی از کنسول پیر استعمار با کیف پولی که در اختیار داشت، بیشترین نسخه‌های خطی را می‌خرید. این نسخه‌ها کتاب‌های اسلامی بودند. کتاب‌های شیعیان در همان زمان‌ها توسط بیگانگان جمع شد تا فرهنگ ما از درون تهی شود.
متولی و رئیس کتابخانه سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی ادامه داد: مرحوم اَبوی تلاش کرد تا نسخه‌های قرن پنجم و ششم به بعد، از کتب اربعه شیعه را فراهم کند. البته اگر کتاب «مدینة العلم» بود، دیگر نیازی به کتب اربعه نبود، ولی اثری از این کتاب نیست. پدرم خیلی دنبال این کتاب بودند که متأسفانه موفق به تهیه آن نشدند. انگیزه پدر در نجف، تشدید شد و البته وضعیت مالی خوبی هم نداشتند. ایشان زمانی که به ایران آمد، آیت‌الله حائری حوزه را تشکیل داده بودند. پدر برای تدوین در حوزه قم ماند و وقتی من به ۱۵ سالگی رسیدم با آموزش‌هایی که دیده بودم، دیگر خودم نسخه خطی را می‌خریدم. ما از خارج از ایران هم نسخه خریدیم که تا امروز ۵۰ جلد فهرست چاپ شده و ۱۲۰ فهرست هم به چاپ می‌رسد.
وی گفت: طبق اعلام یونسکو، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، نخستین کتابخانه در جهان از لحاظ نسخه خطی شیعه است که ۸۰ هزار نسخه دارد و خرید و اهدای نسخه به کتابخانه همچنان ادامه دارد. مرحوم اشکوری در نجف برای تهیه نسخه‌ها در کارگاه برنجکوبی کار می‌کرد و دستمزد خود را صرف خرید نسخه می‌کرد. اکنون برای عکسبرداری از نسخه‌های خطی هیچ مشکلی نداریم و روزانه مهمانان زیادی در کتابخانه از داخل و خارج از کشور مراجعه می‌کنند. هفته گذشته، هفت سفیر از کتابخانه دیدن کردند. آن‌ها وقتی آثار را در این کتابخانه می‌بینند، شگفت‌زده می‌شوند.
قرآن روی مسئله کتاب و کتابخوانی تأکید زیادی دارد
محمدرضا رضوان‌طلب؛ رئیس کتابخانه و موزه ملی ملک نیز در این همایش بیان کرد: بهترین آرامش از طریق ارتباط با کتاب‌ها ایجاد می‌شود و اینجا محلی است برای کسانی که جوینده آرامش و کتابند تا به خواسته‌های خود برسند. ما هیچ هزینه‌ای بابت حق عضویت، حتی در استفاده از نسخه‌های خطی دریافت نمی‌کنیم و بازدید از موزه با هزینه اندکی همراه است.
وی افزود: ما سراغ دانشگاه‌ها و مدارس می‌رویم که از این مجموعه دیدن کنند تا بیشتر به نیت واقف نزدیک شویم. قرآن روی مسئله کتاب و کتابخوانی تأکید زیادی دارد. در قرآن ۲۸۲ بار به واژه کتاب اشاره و برترین ابزار هدایت شناخته شده است. در کشور ما دسترسی به کتاب زیاد است، ولی افراد به دنبال کتاب نیستند.
رئیس کتابخانه و موزه ملی ملک در ادامه گفت: کتابخانه ملک، کتابخانه تخصصی و مربوط به نسخه‌های خطی است و مخاطب ما بیشتر محققان هستند. فهرست‌نگاری‌های ما شامل ۱۵ جلد برای ۷۵۵ نسخه خطی است. این فهرست‌نگاری با موضوع‌بندی روی سایت هم قرار گرفته است. همچنین در زمینه علوم پزشکی ۷۵۶ عنوان به ثبت رسیده و همه نسخه‌ها نیز در یک فهرست‌نگاری جمع شده‌اند. فهرست‌نگاری دیگر هم درباره علم نجوم در دست تهیه است. یک لوح فشرده نیز آماده شده که تمامی نسخه‌ها در آن جمع‌آوری شده است. البته حدود ۱۴۰ هزار عنوان کتاب چاپی هم داریم که بیشتر آن‌ها قدیمی و چاپ سوری هستند. ۴۵۰۰ عنوان کتاب چاپ سنگی هم داریم. ارزش همه منابعی که ذکر کردم، کمتر از نسخه‌های خطی نیست.
تاریخ دستنویس‌های اسلامی، تاریخ غم‌انگیزی است
در بخش دیگری از این همایش، علی حیدری یساولی؛ دبیر علمی همایش مخطوطات مشرق زمین و عضو کارگروه تصحیح متون سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی، بیان کرد: این کتابخانه‌های بزرگ، ده‌ها فهرست‌نویس بزرگ را به جامعه معرفی کرده‌اند. تاریخ دستنویس‌های اسلامی، تاریخ غم‌انگیزی است. وقتی ابن‌سینا وارد کتابخانه سلاطین شد، صندوقچه‌هایی پر از کتاب‌های نفیس دید، ولی به گواه تاریخ، این کتابخانه‌ها با آن عظمت در جنگ‌های غزنویان و سامانیان سوختند. ما نمی‌خواهیم این تاریخ در سرزمین ما تکرار شود. می‌خواهیم میراثمان را حفظ کنیم.
از میراث اسلامی شیعه حمایت ویژه می‌کنیم
محمدحسین ظریفیان؛ مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در سخنانی کوتاه گفت: اهتمام مجموعه کتابخانه و موزه ملی ملک در حفظ میراث بزرگ ایرانیان استمرار دارد. ما و معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از نسخه‌های خطی و میراث اسلامی شیعه حمایت ویژه می‌کنیم. به بزرگمردان شیعه درود می‌فرستیم. در واقع این بزرگان قدم‌های بزرگی برداشتند تا فرهنگ ما بهتر از دیروز، برای آیندگان باقی بماند.
چاپ ۴۲ جلد فهرست‌نگاری مدرن
در ادامه این همایش ابوالفضل حسن‌آبادی؛ رئیس بخش مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، بیان کرد: این مرکز مجموعه‌ای از کتابخانه‌ها را دربرمی‌گیرد که بیش از ۱۰۶ هزار عنوان نسخه و ۵۸ هزار جلد کتاب سنگی در آن‌ها نگهداری می شود. برخی از نسخه‌های این مجموعه، همچون نسخه‌های خطی قرآن‌های نفیس، خیلی باارزش هستند.
حسن‌آبادی یادآور شد: آستان قدس رضوی، اولین طومارهای کتاب را ذیل فهرست‌نویسی در سال ۱۰۱۰ داشت و از این حیث قدیمی‌ترین نهاد در زمینه فهرست‌نویسی است. فهرست‌نویسی مدرن هم از سال ۱۳۹۵ در آستان قدس شروع شده و تا امروز بیش از ۴۲ جلد فهرست مدرن چاپ کرده‌ایم. کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی هم بیش از ۲۲ هزار نسخه خطی را برای دسترسی رایگان عموم قرار داده است.
سی‌اُمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «ما همانیم که می‌خوانیم» از ۲۱ آبان آغاز شده و تا ۲۷ آبان‌ماه ۱۴۰۱ ادامه خواهد داشت.
برای دیدن تصاویر بیشتر به لینک زیر مراجعه شود
https://www.orientalconferences.ir/fa/?id=38&p=0&s=1